انواع شیر فلکه در صنعت شیرآلات

شیر فلکه صنعت آب را به انواع زیر میتوان تقسیم نمود. ابتدا در ذیل تقسیم بندی کلی آورده شده و سپس بـه جزییـات بـیشتـر پرداخته می‌شود :
1- قطع و وصل
2- کنترل دستی و یا محرک دار شبکه ها و خطوط انتقال
3- کنترل دستی و یا محرک دار سدها و ورودی مخازن
4- کنترل اتوماتیک پیلوت دار
5- یک طرفه
6- شناور
7- هوا
8- آتش نشانی
9- حفاظت از شکستگی خط لوله
10- مخصوص ایستگاه های پمپاژ

شیر فلکه قطع و وصل
مزیت اصلی شیرهای قطع و وصل ایجاد حداقل افت فشار است که با توجه به موقعیت نصب آنها کـه ممکـن اسـت بـه صـورت مدفون و یا داخل حوضچه ایستگاه پمپاژ و یا شیرخانه باشند، دارای شرایط خاصی از نظر طراحی هستند.

 

شیرهای کشویی

شیرهایی هستند که برای قطع و وصل جریان مورد استفاده قرار می گیرند. یا به طور کامل باز هستند و یا کاملاً بسته می باشند. دیسک شیرهای کشویی در زمانی که شیر کاملاً باز است از مسیر خارج می شوند و در بونت شیر قرار می گیرند.
در واقع در gate valve ها ، در زمان باز بودن، سیال از مسیری عبور می­کند که از نظر سایز و ابعاد با سایز خط یکسان می باشد. لازم به ذکر است که اگر از این مدل شیر، برای تنظیم جریان استفاده شود، به دلیل آنکه هنگامیکه جریان به دیسک شیر برخورد می­کند ارتعاشات درون دیسک شروع شده و علاوه بر آن باعث ایجاد سایش و فرسایش درون دیسک می شود. بنابراین هرگز نباید از شیرهای کشویی برای تنظیم جریان استفاده کرد. در این مدل از شیر باید دقت کرد که چه در زمان نگه داری در انبار و چه در زمان بسته بودن شیر برو روی خط، هرگز نباید شیر در وضعیت نزدیک به حالت بسته باشد.
هر شیر کشویی از پنج قسمت عمده تشکیل شده است:

·    سرفلکه (Handwheel):

باز و بسته کردن این مدل از شیر­ها اکثراً از طریق سر فلکه و یا Handwheel انجام می شود. استفاده از اکت­های بادی و برقی بر روی این مدل از شیر­ها رایج نمی باشد.

·    بدنه (Body):

بدنه قسمتی از شیر است که به سایر اقلام و تجهیزات وصل می شود. این اتصال عموماً از طریق نوع فلنچ، دنده و یا جوش می­‌باشد.

·    بونت (Bonnet):

قسمتی از شیر است که قسمت های متحرک شیر درون آن قرار دارند و به بدنه عموماً از طریق پیچ وصل می شود.

·    تریم (Trim):

به مجموعه دیسک، استم، و سیت رینگ های (Seat Ring) یک شیر کشویی، Trim آن شیر می ­گویند.

·    محور ولو (Stem):

استم در شیر کشویی وظیفه جابجا کردن دیسک درون شیر را دارا می باشد. در واقع عاملی است که گشتاور وارد آمده بر Hand Wheel و یا دسته را به دیسک منتقل می کند و عامل حرکت آن ، به بالا و پایین می شود.

 شیرهای کشویی ، خود به دسته های زیر تقسیم می شود :

شیر کشویی با سامانه آب بندی فلز به فلز گوره ای شکل
به دلیل شرایط مناسب نصب به صورت مدفون و در اندازه های تا قطر 300 میلیمتر، بیشتر در شبکه ها مورد اسـتفاده قرار می گیرند. نقطه ضعف اصلی این شیرها آسیب پذیری شدید در مقابل اجسام سخت موجود در خط لوله مانند ماسه است.

شیر فلکه کشویی زبانه لاستیکی
این نوع نسبت به انواع دیگر با سامانه آببندی فلز به فلز گوره ای شکل مزایای بیشتری دارند چون اولا تاثیر اجسام سخت داخل خط لوله بر روی سامانه آب بندی کننده بسیار کمتر است ثانیا حفره های در کف شیر وجود ندارد تا اجـسامی در آن رسـوب پیـدا کـرده و مشکل زا شود.

شیر فلکه کشویی با سامانه آببندی فلز به فلز موازی
دیسک این نوع از یک صفحه تخت تشکیل یافته است که سوراخی معادل قطر اسمی شیر در آن وجود دارد. در شـرایط تمـام باز این سوراخ در مقابل سوراخ های ورودی و خروجی بدنه قرار می گیرد و مقطع عبور کامل را به وجود می آورد و در شرایط بسته شدن دیسک شیر حرکت میکند تا قسمت بدون سوراخ شیر مقطع عبور آب را قطع کند، در این شیرها عمل آب بنـدی اصـلی توسـط نشیمن های واقع در بدنه انجام می شود. این نشیمن ها به دو صورت طراحی می شوند ؛ یکی به صورت متحـرک بـدین معنـی کـه فشار آب باعث فشرده شدن نشیمن آب بندی به سطح دیسک می شود و دوم به صورتی که درپشت نشیمن های آب بندی کننده فنرهایی تعبیه می شود تا فشار ثابتی را به صورت دایم به سطح دیسک وارد کنند و عمل آب بندی انجام شود. در این نوع شیرها، چـون دیـسک به هیچ عنوان حالت لقی نداشته و در تمام مسیر حرکت خود با نشیمن های آب بنـدی کننـده در تمـاس اسـت، بنـابراین سـیال را میتوان با سرعت های زیاد از این نوع شیر عبور داد.
این نوع سامانه های عادی مورد استفاده ندارند زیرا ابعاد بزرگ، وزن زیاد و قیمت بالایی دارند ولی در شـرایطی کـه اجـسام خارجی در خط لوله زیاد یا سرعت عبور آب بسیار بالا باشد، مورد استفاده قرار می گیرند.

 

شیر فلکه های کشویی چاقویی
جزو اصلی سامانه های فاضلاب هستند که در آنها دیسک از جنس فولاد ضد زنگ سـاخته می شود و لبه پایینی آن نسبتا تیز می باشد تا بتواند اجسام الیافی شکل را قطع کند.